Rynek ukraiński

Od 24 lutego 2022 roku Ukraina zmaga się z pełnoskalową wojną o największym natężeniu w Europie od czasów II wojny światowej. Wybuch wojny zdeterminował sytuację gospodarczą Ukrainy w całym 2022 roku. Wojna objęła całe terytorium Ukrainy – bezpośrednio lub pośrednio w formie ataków powietrznych – już kilka tygodni po jej rozpoczęciu. Według szacunków Narodowego Banku Ukrainy (NBU) Ukraina straciła w 2022 roku około jednej trzeciej PKB. Straty materialne według różnych źródeł przekroczyły 100 mld USD. Według danych Urzędu Statystycznego Ukrainy, średnioroczna inflacja w 2022 roku wyniosła 20,2%, przy czym w samym grudniu sięgnęła 26,6% r/r. Fragmentaryczne dane za pierwszą połowę 2022 roku pokazały spadek obrotów w handlu detalicznym o 19,5% r/r. W tym samym okresie produkcja budowlana spadła o 62,5% r/r, a produkcja przemysłowa skurczyła się o 32,2% r/r. Statystyki nie obejmują terytoriów okupowanych. Jednym z głównych problemów gospodarki Ukrainy w drugiej połowie 2022 roku były powtarzające się braki energii, które zintensyfikowały się w końcu roku, wraz z atakami na infrastrukturę krytyczną tego państwa. Według ankiety Europejskiego Stowarzyszenia Biznesu (EBA) około 40% przedsiębiorstw zredukowało wolumen produkcji z powodu przerw w dostawach energii. Sektor rolniczy zmagał się z blokadą możliwości eksportowych kluczowych produktów rolnych w trakcie roku, jednakże alternatywne szlaki komunikacyjne poprawiły jego sytuację.

Sytuacja na rynku pracy jest również znana tylko częściowo. Według szacunków NBU stopa bezrobocia (według definicji Międzynarodowej Organizacji Pracy) znalazła się po wybuchu wojny w przedziale 30-35% pozostając tam do końca roku. NBU szacuje również, że płace nominalne obniżyły się w 2022 roku o około 12-13%. Dodatkowym czynnikiem komplikującym obraz ukraińskiego rynku pracy jest fala migracyjna wywołana przez wojnę. Na koniec I kwartału 2022 roku fala uchodźców uciekających przed wojną liczyła około 3,4 mln osób (dane UN HCR, tj. Agencji ONZ ds. Uchodźców). W trakcie roku fala migracyjna zaczęła słabnąć, a część obywateli Ukrainy wracała do kraju (m.in. w związku z ogłoszoną powszechną mobilizacją). UN HCR szacuje, że do końca 2022 roku liczba uchodźców zarejestrowanych w Europie wyniosła 7,97 mln osób.

NBU w czerwcu 2022 roku podniósł zdecydowanie stopy procentowe – główną stopę z 10% do 25%. Silne zacieśnienie monetarne miało na celu ochronę oszczędności w hrywnie (UAH), wzrost atrakcyjności aktywów denominowanych w hrywnie na rynkach światowych, stabilizację oczekiwań inflacyjnych oraz redukcję presji na kurs walutowy. Kurs walutowy hrywny jest istotnie wspierany przez interwencje walutowe NBU, a źródłem dewiz jest przede wszystkim pomoc międzynarodowa, która w październiku 2022 roku przekroczyła już 30 mld USD (liczone według deklaracji państw i organizacji międzynarodowych). Kurs oficjalny hrywny, ustalony w dniu wybuchu wojny na poziomie 29,2549 hrywny za dolara, został zmieniony 21 lipca do poziomu 36,5686, dzięki czemu odchylenie kursu spotowego od kursu oficjalnego zmniejszyło się do 10-12% wobec 28,5% przed decyzją o dewaluacji hrywny w lipcu. Zmniejszyło to presję na rezerwy walutowe NBU.

Głęboka recesja sprawiła, że deficyt fiskalny za okres styczeń-listopad 2022 roku był rekordowy (712 mld UAH). Złożyły się na niego: dochody rosnące o 23,9% r/r (dzięki zewnętrznej pomocy rządowej i od organizacji międzynarodowych; wzrost dochodów z wyłączeniem środków pomocowych wyniósł 0,8% r/r po 11 miesiącach 2022 roku) i wydatki, które w okresie styczeń-listopad 2022 wzrosły o 71,0% r/r. NBU szacuje, że sektor fiskalny zakończy 2022 rok deficytem w wysokości 25% PKB.

Według danych NBU liczba banków, które prowadzą działalność operacyjną na Ukrainie, spadła w 2022 roku do 67 (wobec 71 w 2021 roku). Z inicjatywy NBU, aby zachować ciągłość działania krytycznej infrastruktury finansowej, 14 systemowo istotnych banków (w tym KREDOBANK S.A.) stworzyło w grudniu 2022 szkielet wspólnej sieci bankowej, czyli sieć oddziałów rozsianych po całym kraju, która będzie świadczyć w sposób skoordynowany usługi klientom, także w razie braku energii elektrycznej.

Wartość aktywów ogółem w ukraińskim systemie bankowym w 2022 roku wzrosła do 2,35 bln UAH (na koniec 2022) z 2,05 bln UAH (na koniec 2021 roku). Do 218,5 mld UAH z 255,5 mld UAH spadły w tym czasie kapitały własne i na koniec 2022 roku stanowiły 9,3% sumy bilansowej, wobec 12,4% na koniec grudnia 2021 roku. Ukraiński sektor bankowy pozostaje dobrze dokapitalizowany (współczynnik adekwatności kapitałowej sektora na poziomie 19,68% wobec 18,01% na koniec 2021 roku i minimum 10%), Pierwsza połowa 2022 roku przyniosła spadek współczynnika, ale w drugiej połowie roku zaczął się on już poprawiać.

Wolumen kredytów na koniec grudnia 2022 roku obniżył się o 38,8 mld UAH wobec stanu na koniec 2021 roku i wynosił 1 040,7 mld UAH. Źródłami spadku były kredyty dla gospodarstw domowych (-33,4 mld UAH), podczas gdy kredyty dla prywatnych przedsiębiorstw niefinansowych wzrosły o 10,5 mld UAH. Najgłębsze spadki wolumenu kredytów w ujęciu miesięcznym wystąpiły w lutym (-40,3 mld UAH) oraz w grudniu (-37,3 mld UAH).

Wolumen depozytów był na koniec 2022 roku o 391,3 mld UAH większy niż na koniec 2021 roku i wyniósł 1 940,9 mld UAH. O 79,9 mld UAH wzrosły w tym okresie depozyty firm prywatnych, a o 264,8 mld UAH depozyty gospodarstw domowych. Wolumen depozytów walutowych w omawianym okresie wzrósł o 197,0 mld UAH (do 683,9 mld UAH), a w walucie krajowej o 192,9 mld UAH (do 1 210,0 mld UAH). Współczynnik kredyty/depozyty obniżył się w grudniu 2022 roku do 53,6% z 69,7% na koniec 2021 roku.

W 2022 roku obniżyły się wskaźniki rentowności ROA (do 1,18% po grudniu 2022 wobec 4,09% w 2021 roku) oraz ROE (do 10,33% po grudniu 2022 roku z 35,08% w 2021 roku), przy czym w trakcie roku obniżyły się one poniżej zera, a od lipca powróciły do poziomów dodatnich.