System zarządzania ryzykiem obejmuje:
- strukturę organizacyjną, podział zadań i odpowiedzialności,
- system regulacji wewnętrznych,
- narzędzia, w tym bazy informacyjne.
Ryzyka
Raport Roczny 2022
Zasady zarządzania ryzykiem
Zarządzanie ryzykiem jest jednym z kluczowych procesów wewnętrznych zarówno w PKO Banku Polskim S.A, jak i w pozostałych podmiotach Grupy PKO Banku Polskiego S.A. Celem systemu zarządzania ryzykiem jest zapewnienie rentowności działalności biznesowej, przy jednoczesnej kontroli poziomu ryzyka i jego utrzymaniu w ramach systemu limitów i przyjętej przez Bank i Grupę Kapitałową Banku tolerancji na ryzyko w zmieniającym się otoczeniu makroekonomicznym i prawnym.
Nadrzędnym priorytetem jest zapewnienie odpowiedniego zarządzania wszystkimi rodzajami ryzyka związanymi z prowadzoną działalnością. W ramach systemu zarządzania ryzykiem Grupa PKO Banku Polskiego S.A. identyfikuje, mierzy i ocenia ryzyko, kontroluje, prognozuje i monitoruje ryzyko, raportuje oraz prowadzi działania zarządcze.
Zarządzanie ryzykiem w Grupie Kapitałowej Banku opiera się w szczególności na następujących zasadach:
- Grupa Kapitałowa Banku zarządza wszystkimi zidentyfikowanymi rodzajami ryzyka,
- proces zarządzania ryzykiem jest odpowiedni do skali działalności oraz do istotności, skali i złożoności danego ryzyka i jest na bieżąco dostosowywany do nowych czynników i źródeł ryzyka,
- metody zarządzania ryzykiem (w szczególności modele i ich założenia) oraz systemy pomiaru lub oceny ryzyka są dostosowane do skali i złożoności ryzyka, aktualnie prowadzonej i planowanej działalności Grupy Kapitałowej Banku i otoczenia, w którym Grupa Kapitałowa Banku działa oraz okresowo weryfikowane i walidowane,
- zachowana jest niezależność organizacyjna obszaru zarządzania ryzykiem od działalności biznesowej,
- zarządzanie ryzykiem jest zintegrowane z systemami planistycznymi i kontrolingowymi,
- poziom ryzyka jest na bieżąco monitorowany i kontrolowany,
- proces zarządzania ryzykiem wspiera realizację strategii Banku przy zachowaniu zgodności ze strategią zarządzania ryzykiem, w szczególności w zakresie poziomu tolerancji na ryzyko.
Regularnie, co najmniej w cyklu rocznym, Bank przeprowadza ocenę istotności wszystkich zidentyfikowanych ryzyk. Część z nich ma istotny wpływ na dochodowość i kapitał niezbędny do ich pokrycia. Na ryzyka uznane za istotne szacuje się kapitał wewnętrzny. W Grupie Kapitałowej Banku istotne są wszystkie ryzyka określone jako istotne w PKO Banku Polskim S.A.
W 2022 roku katalog rodzajów ryzyka uznanych za istotne w Banku nie został rozszerzony.
- RYZYKO KREDYTOWE – ryzyko poniesienia straty w wyniku niewywiązania się klienta z zobowiązań wobec Grupy Kapitałowej Banku lub ryzyko spadku wartości ekonomicznej wierzytelności Grupy Kapitałowej Banku, gdy pogorszy się zdolność klienta do obsługi zobowiązań.
- RYZYKO WALUTOWE – ryzyko poniesienia straty przy zmianie kursów walutowych, generowane przez utrzymywanie otwartych pozycji w poszczególnych walutach.
- RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ – ryzyko poniesienia straty na pozycjach bilansowych i pozabilansowych Grupy Kapitałowej Banku wrażliwych na zmiany stóp procentowych, przy zmianie stóp procentowych na rynku.
- RYZYKO PŁYNNOŚCI – ryzyko braku możliwości terminowego wywiązania się z zobowiązań ze względu na brak płynnych środków; w ramach ryzyka płynności wyróżnia się ryzyko finansowania.
-
RYZYKO OPERACYJNE – ryzyko powstania straty, która wynika z niedostosowania lub zawodności wewnętrznych procesów, ludzi i systemów lub zdarzeń zewnętrznych. Ryzyko operacyjne nie obejmuje ryzyka utraty reputacji i ryzyka biznesowego, a uwzględnia ryzyko prawne oraz ryzyko cyberbezpieczeństwa;
- RYZYKO PRAWNE – ryzyko poniesienia straty w wyniku nieznajomości, niezrozumienia i niestosowania norm prawnych oraz standardów rachunkowości, niemożności wyegzekwowania postanowień umów, niekorzystnych interpretacji lub rozstrzygnięć sądów albo organów administracji publicznej,
- RYZYKO CYBERBEZPIECZEŃSTWA – stopień narażenia przez potencjalne, negatywne czynniki ryzyka cyberbezpieczeństwa, związane z technologiami teleinformatycznymi, mogące powodować szkodę finansową dla organizacji poprzez naruszenie dostępności, integralności, poufności lub rozliczalności informacji przetwarzanych w zasobach Systemu Informatycznego Banku (SIB).
- RYZYKO WALUTOWYCH KREDYTÓW HIPOTECZNYCH DLA GOSPODARSTW DOMOWYCH – ryzyko poniesienia straty, gdy klient nie wywiąże się z zobowiązań wobec Banku z tytułu walutowego kredytu hipotecznego.
- RYZYKO BIZNESOWE (STRATEGICZNE) – ryzyko nieosiągnięcia założonych celów finansowych, w tym poniesienia strat, które wynika z niekorzystnych zmian w otoczeniu biznesowym, niekorzystnych decyzji, nieprawidłowego wdrożenia decyzji lub braku odpowiednich działań w odpowiedzi na zmiany w otoczeniu biznesowym.
- RYZYKO ZMIAN MAKROEKONOMICZNYCH – ryzyko pogorszenia sytuacji finansowej Grupy Kapitałowej Banku w wyniku niekorzystnej zmiany warunków makroekonomicznych.
- RYZYKO MODELI – ryzyko poniesienia strat w wyniku błędnych decyzji biznesowych podejmowanych na podstawie
Bank na bieżąco realizuje plan integracji ryzyka ESG z systemem zarządzania ryzykiem w Banku. Bank zarządza ryzykiem ESG w ramach zarządzania innymi rodzajami ryzyka – ryzyko ESG nie jest odrębnym rodzajem ryzyka, lecz przekrojowym wpływającym na poszczególne rodzaje ryzyka, w szczególności na ryzyko kredytowe.
Ryzyko ESG zostało zdefiniowane przez Bank jako ryzyko negatywnych skutków finansowych dla Banku, będących konsekwencją obecnego lub przyszłego wpływu czynników ryzyka ESG na klientów i kontrahentów lub pozycje bilansu Banku.
PKO Bank Polski S.A. na bieżąco monitoruje sytuację klientów oraz dostosowuje politykę kredytową mając na uwadze zabezpieczenie dobrej jakości portfela kredytowego. W ramach wyceny ekspozycji kredytowych Bank uwzględnił szczególnie informacje dotyczące powiązań gospodarczych klientów z kontrahentami z Ukrainy, Białorusi i Rosji. Grupa Kapitałowa Banku dokonała odpisu na portfel kredytów udzielonych na terenie Ukrainy.
PKO Bank Polski S.A. przyjął do stosowania w Grupie Kapitałowej Banku (dotyczy podmiotów polskich) wytyczne dotyczące finasowania i prowadzenia usług bankowych dla:
- klientów prowadzących działalność gospodarczą, której model biznesowy bazuje na korzyściach płynących z aktywnego funkcjonowania na rynkach Rosji i Białorusi lub poprzez istotne powiązania (m.in. gospodarcze, osobowe),
- klientów, którzy są lub mogą zostać objęci sankcjami lub restrykcjami wprowadzonymi w związku z wojną Rosji w Ukrainie.
W 2022 roku w zakresie ryzyka stopy procentowej wyzwaniem dla sektora bankowego były większe od zakładanych wzrosty stóp procentowych. Zapoczątkowana w IV kwartale 2021 roku seria 11 podwyżek stóp procentowych spowodowała wzrost stopy referencyjnej, która na koniec 2022 roku wynosiła 6,75%, co przełożyło się na wzrost negatywnej wyceny w portfelu instrumentów dłużnych oraz instrumentów pochodnych, które zabezpieczają zmienność dochodu odsetkowego. Jednocześnie utrzymuje się zainteresowanie klientów kredytami hipotecznymi opartymi na okresowo stałej stopie procentowej, co ma wpływ zarówno na miary wrażliwości dochodu odsetkowego, jak i wrażliwości wartości ekonomicznej Banku.
Grupa Kapitałowa Banu utrzymuje bezpieczny poziom płynności, który umożliwia szybką i skuteczną reakcję na potencjalne zagrożenia. W 2022 roku PKO Bank Polski S.A.:
- odpowiednio kształtował swoje źródła finansowania poprzez dostosowywanie oferty depozytowej (w szczególności oprocentowania depozytów) do bieżących potrzeb oraz spłatę wymagalnych środków pozyskanych z rynku finansowego w drodze emisji,
- na bieżąco monitorował stany gotówkowe w oddziałach i bankomatach Banku – ze względu na czasowe zwiększone zainteresowanie wypłatą gotówki (które wynikało z reakcji klientów na wybuch wojny w Ukrainie) oraz podejmował wszelkie możliwe działania, aby umożliwić klientom dostęp do wypłat gotówkowych.
Sytuacja płynnościowa KREDOBANK S.A., pomimo trwającego konfliktu w Ukrainie, utrzymywała się na stabilnym, bezpiecznym poziomie; spółka nie odnotowała spadku miar płynności i istotnego odpływu depozytów; ponadto KREDOBANK S.A. został zaklasyfikowany przez Narodowy Bank Ukrainy do grupy systemowych banków Ukrainy.
Jednocześnie w związku z działaniami wojennymi w Ukrainie PKO Bank Polski S.A. w 2022 roku powołał Grupę Wsparcia pod przewodnictwem Szefa Sztabu Kryzysowego, która ma na celu m.in. niedopuszczenie do zakłócenia procesów krytycznych PKO Banku Polskiego S.A., wymianę informacji w Grupie Kapitałowej Banku i koordynację udzielanej pomocy. Bank na bieżąco podejmuje działania ograniczające zagrożenia związane z wojną w Ukrainie, w szczególności w zakresie zapewnienia dostępności systemów Banku i cyberbezpieczeństwa.
Szczegółowy opis zasad zarządzania istotnymi rodzajami ryzyka, w tym technik ograniczania ryzyka, stosowanych zabezpieczeń oraz polityki w zakresie rachunkowości zabezpieczeń zawarty jest w sprawozdaniu finansowym Grupy Kapitałowej Banku za 2022 rok (w części poświęconej zarządzaniu ryzykiem oraz w nocie 33 dotyczącej rachunkowości zabezpieczeń) oraz w raporcie Adekwatność kapitałowa oraz inne informacje podlegające ogłaszaniu Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego S.A. według stanu na 31 grudnia 2022 roku.
Charakterystyka polityki kredytowej PKO Banku Polskiego S.A.
Na politykę kredytową PKO Banku Polskiego S.A. oraz Grupy Kapitałowej Banku składa się zbiór zasad i wytycznych zawartych w regulacjach i procedurach kredytowych. Łącznie tworzą one proces zarządzania ryzykiem kredytowym.
Zarządzanie ryzykiem kredytowym Banku uwzględnia czynniki zewnętrzne, w tym zgodność z regulacjami zewnętrznymi oraz rekomendacjami i zaleceniami organów nadzoru i kontroli oraz czynniki wewnętrzne, w tym w szczególności poziom limitów strategicznych i poziom parametrów ryzyka kredytowego.
Priorytetem zarządzania ryzykiem jest zrównoważona relacja ryzyka i założonego poziomu rentowności, w ramach określonych limitów apetytu na ryzyko. Ryzyko jest mierzone kompleksowo dzięki wykorzystaniu szerokiego wachlarza jakościowych i ilościowych metod wspomaganych przez odpowiednie systemy informatyczne oraz narzędzia analityczne.
Model zarządzania ryzykiem kredytowym jest dostosowany do aktualnej działalności biznesowej i uwarunkowań rynkowych w poszczególnych segmentach klientowskich.
Ocena ryzyka kredytowego ekspozycji jest oddzielona od funkcji sprzedaży dzięki właściwej strukturze organizacyjnej, niezależności budowy i walidacji narzędzi wspierających ocenę ryzyka kredytowego oraz niezależność decyzji akceptujących odstępstwa od wskazań tych narzędzi.
Warunki finansowania oferowane klientowi zależą od oceny poziomu ryzyka kredytowego danego klienta. W ocenie ryzyka uwzględniane są polityki sektorowe opisane w rozdziale 13.7.6B.
W celu ograniczenia poziomu ryzyka kredytowego wynikającego ze wzrostu stopy procentowej oraz inflacji PKO Bank Polski S.A. i PKO Bank Hipoteczny S.A. wprowadziły zmiany w parametrach wykorzystywanych przy badaniu zdolności kredytowej kredytobiorców indywidulanych, którzy ubiegają się o kredyt mieszkaniowy (zgodnie z Rekomendacją S oraz stanowiskiem Urzędu KNF z 7 marca 2022 roku przekazanym bankom), w tym: podniosły minimalną wartość bufora na wzrost stopy procentowej do 5 p.p. i minimalne koszty utrzymania (z uwzględnieniem wskaźnika inflacji) oraz zmieniły maksymalne dopuszczalne wartości wskaźnika DStI (debt service to income), który określa odsetek dochodu przeznaczony na obsługę zadłużenia.
W ocenie ratingowej klientów korporacyjnych, firm i przedsiębiorstw Bank każdorazowo ocenia i klasyfikuje wpływ czynników środowiskowych, społecznych oraz związanych z zarządzaniem (tzw. czynniki ESG) na zdolność kredytową klienta oraz identyfikuje transakcje kredytowe z podwyższoną dźwignią finansową (tzw. transakcje lewarowane).
Podmioty zależne Banku, w których występuje istotny poziom ryzyka kredytowego zarządzają ryzykiem kredytowym indywidualnie. Ich metody oceny i pomiaru ryzyka kredytowego są dostosowane do metod stosowanych w PKO Banku Polskim S.A. Uwzględniają specyfikę działalności podmiotu.
Pozostałe polityki
Grupa Kapitałowa Banku przyjęła polityki w odniesieniu do najważniejszych zagadnień społecznych, pracowniczych, środowiska naturalnego, poszanowania praw człowieka oraz przeciwdziałania korupcji i posiada następujące regulacje:
- Kodeks etyki,
- Polityka informacyjna i komunikacja z inwestorami,
- Polityka dywidendowa (rozdział 3),
- Polityka bezpieczeństwa (w tym cyberbezpieczeństwa),
- Polityka oceny odpowiedniości członków Rady Nadzorczej,
- Polityka różnorodności członków Zarządu i Rady Nadzorczej,
- Polityka sponsoringowa i charytatywna,
- Polityka wyboru firmy audytorskiej,
- Polityka przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu,
- Zasady zapewnienia zgodności i zarządzania ryzykiem braku zgodności,
- Regulamin pracy banku i zasady rekrutacji,
- Polityka wynagradzania,
- Zasady zarządzania rozwojem pracownika,
- Zasady przeciwdziałania mobbingowi i dyskryminacji,
- Polityka zakupowa,
- Strategia
Pełen opis polityk jest dostępny na stronie internetowej Banku w zakładce „Polityki i zasady”.
Strategia podatkowa
Bank jako podmiot działający w sposób odpowiedzialny i transparenty od 2021 roku posiada Strategię podatkową PKO Banku Polskiego S.A. przyjętą przez Zarząd w formie uchwały i zatwierdzoną przez Radę Nadzorczą.
W 2022 roku Bank dokonał jej przeglądu pod kątem aktualności i przedstawi rekomendacje do zatwierdzenia Zarządowi i Radzie Nadzorczej.
Zgodnie z ustawowym obowiązkiem, Podatkowa Grupa Kapitałowa Powszechnej Kasy Oszczędności Banku Polskiego Spółki Akcyjnej (dalej: PGK), którą tworzą: Bank, PKO Bank Hipoteczny S.A. oraz PKO Leasing S.A., przygotowała kolejną, coroczną, Informację o realizowanej strategii podatkowej za rok 2021. Strategia podatkowa Banku oraz przygotowane przez PGK informacje o realizowanej strategii podatkowej za rok 2020 i 2021 są dostępne na stronie Banku.
Ryzyka niefinansowe
Zgodnie ze Strategią zarządzania ryzykiem w Banku i Grupie Kapitałowej Banku, Bank nadzoruje systemy zarządzania ryzykiem w Banku i pozostałych podmiotach Grupy Kapitałowej Banku oraz wspiera rozwój tych systemów, jak również uwzględnia profil ryzyka działalności poszczególnych podmiotów w monitorowaniu i raportowaniu ryzyka na poziomie Grupy Kapitałowej Banku. Zasady i sposób oceny poszczególnych rodzajów ryzyka w podmiotach zależnych Banku określają przepisy wewnętrzne tworzone z uwzględnieniem opinii i rekomendacji Banku oraz postanowień Strategii zarządzania ryzykiem w Banku i Grupie Kapitałowej Banku.
System zarządzania ryzykiem
System zarządzania ryzykiem jest dostosowywany do charakteru, skali i złożoności działalności Grupy Kapitałowej Banku oraz otoczenia regulacyjnego, społecznego i środowiskowego. Za funkcjonowanie efektywnego systemu zarządzania ryzykiem odpowiada Zarząd Banku. Zarząd regularnie monitoruje czy metody identyfikacji, pomiaru lub szacowania ryzyka, kontroli, monitorowania oraz raportowania ryzyka dostosowane są do wielkości i profilu ryzyka w Banku i Grupie Kapitałowej Banku oraz otoczenia zewnętrznego. Zarząd zapewnia działanie systemu zarządzania ryzykiem, monitoruje i ocenia jego funkcjonowanie oraz przekazuje Radzie Nadzorczej informację w tym zakresie.
Bank poprzez odpowiednie zarządzanie ryzykiem zapewnia stabilność wyniku finansowego oraz umocnienie pozycji rynkowej Banku.
Grupa Kapitałowa Banku zidentyfikowała ryzyka, które podlegają zarządzaniu, i część z nich uznała za istotne. Ocenę istotności ryzyka Bank przeprowadza nie rzadziej niż raz w roku. Za istotne Bank uznaje ryzyko kredytowe, ryzyko walutowych kredytów hipotecznych dla gospodarstw domowych, ryzyko walutowe, ryzyko stopy procentowej, ryzyko płynności (z wyróżnieniem ryzyka finansowania), ryzyko operacyjne, ryzyko biznesowe (strategiczne), ryzyko zmian makroekonomicznych oraz ryzyko modeli. Ze względu na przekrojową specyfikę ryzyk ESG, które nie są odrębnymi ryzykami, lecz częścią klasycznych kategorii ryzyka, Grupa Kapitałowa Banku nie wyodrębniła ich jako osobnej kategorii. Pozostałe podmioty Grupy Kapitałowej Banku mogą uznać za istotne inne rodzaje ryzyka niż wymienione powyżej, wówczas Bank weryfikuje istotność tych rodzajów ryzyka na poziomie Grupy Kapitałowej Banku.
W 2021 roku Bank dokonał analizy procesu zarządzania ryzykiem i wprowadził ryzyka ESG do strategii zarządzania ryzykiem w Banku i w Grupie Kapitałowej Banku. Ryzyko ESG jest rozumiane jako ryzyko negatywnych efektów finansowych, które są skutkiem wpływu czynników ESG na klientów i kontrahentów lub pozycje bilansu. Celem zarządzania ryzykiem ESG jest wspieranie zrównoważonego rozwoju oraz budowy długookresowej wartości Banku przez zintegrowane zarządzanie wpływem czynników ESG. Zarządzanie ryzykiem ESG uwzględnia perspektywę podwójnej istotności: wpływu czynników ESG na działalność, wynik finansowy i rozwój Banku oraz wpływu działalności Banku na społeczeństwo i środowisko. Bank zarządza ryzykiem ESG w ramach zarządzania innymi rodzajami ryzyka. Ryzyko ESG nie jest odrębnym rodzajem ryzyka, lecz przekrojowym, które wpływa na poszczególne rodzaje ryzyka. Zarządzanie ryzykiem ESG wspierają wszystkie komitety, które funkcjonują w Banku w zakresie swoich działań i kompetencji związanych z ryzykiem ESG.
W pierwszym kroku prac nad Oświadczeniem Bank dokonał przeglądu ryzyk ESG w Grupie Kapitałowej Banku, które rozpoznano w 2021 roku.
- naruszenia bezpieczeństwa klientów i ich środków,
- nieetycznego prowadzenia biznesu,
- braku zgodności produktów,
- korupcji,
- niewłaściwej komunikacji,
- negatywnego wpływu na środowisko,
- klimatyczne,
- dla zrównoważonego rozwoju,
- pracownicze,
- negatywnego wpływu na otoczenie społeczne,
- naruszenia praw człowieka,
- w łańcuchu dostaw,
- bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP).
[3-3] W powyższych rozdziałach przedstawiono sposób zarządzania istotnymi tematami z uwzględnieniem ryzyk ESG.
[2-23] [2-24] Dla każdego tematu zaprezentowano istniejące polityki lub inne regulacje wewnętrzne, sposób ich implementacji oraz rezultaty. [2-25] Przedstawiono również istniejące procesy naprawy negatywnych wpływów.