58. Zarządzanie ryzykiem koncentracji kredytowej w grupie kapitałowej

Grupa Kapitałowa definiuje ryzyko koncentracji kredytowej jako ryzyko wynikające z istotnego zaangażowania wobec pojedynczych klientów lub grup powiązanych klientów, których zdolność spłaty zadłużenia zależna jest od wspólnego czynnika ryzyka. Grupa Kapitałowa analizuje ryzyko koncentracji m.in. wobec:

• największych podmiotów (klientów),
• największych grup powiązanych klientów,
• branż,
• regionów geograficznych,
• walut,
• ekspozycji zabezpieczonych hipotecznie.

Celem zarządzania ryzykiem koncentracji jest zapewnienie bezpiecznej struktury portfela kredytowego poprzez ograniczanie zagrożeń wynikających z nadmiernych koncentracji z tytułu ekspozycji, charakteryzujących się potencjałem do generowania istotnych strat w Grupie Kapitałowej.

Grupa Kapitałowa dokonuje pomiaru i oceny ryzyka koncentracji przez badanie rzeczywistego łącznego zaangażowania wobec klienta lub grupy powiązanych klientów oraz rzeczywistego łącznego zaangażowania w poszczególne grupy portfeli kredytowych.

Rzeczywiste zaangażowanie Grupy Kapitałowej jest rozumiane zgodnie z definicją ekspozycji określonej w rozporządzeniu CRR, która oznacza wszystkie pozycje aktywów lub pozycje pozabilansowe, w tym ekspozycje w portfelach bankowym i handlowym oraz pośrednie ekspozycje wynikające ze stosowanych zabezpieczeń.

Identyfikacja ryzyka koncentracji polega na rozpoznaniu czynników, które mogą wpływać na jego powstanie lub zmianę wysokości zaangażowania Grupy Kapitałowej, w tym potencjalnych czynników ryzyka wynikających np. z planowanej działalności Grupy Kapitałowej. W procesie identyfikacji ryzyka koncentracji Grupa Kapitałowa:

• rozpoznaje i aktualizuje strukturę grupy powiązanych klientów,
• agreguje ekspozycje wobec klienta lub grup klientów powiązanych,
• stosuje wyłączenia spod regulacyjnych limitów dużych ekspozycji, w zakresie zgodnym z Rozporządzeniem CRR.

Poziom tolerancji Grupy Kapitałowej na ryzyko koncentracji określają:

• zewnętrzne limity nadzorcze wynikające z 395 rozporządzenia CRR oraz z art. 79a Prawa bankowego,
• wewnętrzne limity Grupy Kapitałowej:

• • strategiczne limity tolerancji na ryzyko koncentracji,
  • limity określające apetyt na ryzyko koncentracji.

W pomiarze ryzyka koncentracji Grupa Kapitałowe wykorzystuje:

• wskaźnik koncentracji zaangażowania Grupy Kapitałowej wobec klienta lub grup powiązanych klientów w relacji do wartości kapitału Tier 1 Grupy Kapitałowej;
• współczynnik Giniego,
• graficzne miary koncentracji portfela (krzywa koncentracji Lorenza).

W ramach pomiaru ryzyka koncentracji i oceny wpływu czynników z otoczenia wewnętrznego i zewnętrznego Banku na ryzyko koncentracji przeprowadza testy warunków skrajnych na ryzyko koncentracji podmiotowej dużych ekspozycji.

Grupa Kapitałowa monitoruje ryzyko koncentracji na poziomie:

• jednostkowym poprzez weryfikację wskaźnika koncentracji zaangażowań wobec klienta lub grupy klientów powiązanych każdorazowo przed wystąpieniem z wnioskiem o podjęcie decyzji o udzielenie finansowania albo zwiększenie kwoty zaangażowania oraz przed podjęciem innych działań powodujących zwiększenie zaangażowania Banku z innych tytułów,
• systemowym, poprzez:
  • codzienną kontrolę przestrzegania przez Bank zewnętrznego limitu koncentracji oraz identyfikację dużych ekspozycji,
  • miesięczną kontrolę przestrzegania przez Bank limitu wynikającego z art. 79a Prawa bankowego,
  • miesięczną lub kwartalną kontrolę przestrzegania wewnętrznych limitów Grupy Kapitałowej na ryzyko koncentracji,
  • monitorowanie wskaźników wczesnego ostrzegania w zakresie koncentracji,

Grupa Kapitałowa prognozuje zmiany poziomu ryzyka koncentracji w ramach analiz i przeglądu limitów wewnętrznych i polityki zarządzania ryzykiem koncentracji oraz w procesie przeprowadzania testów warunków skrajnych na ryzyko koncentracji.

Grupa Kapitałowa przeprowadza testy warunków skrajnych badające np. wpływ czynników makroekonomicznych na indywidualne koncentracje, wpływ skutków decyzji innych uczestników rynku finansowego, decyzji o fuzji klientów, zależności od innych ryzyk, np. od ryzyka walutowego, które mogą przyczyniać się do materializacji ryzyka koncentracji oraz wpływ innych czynników z otoczenia wewnętrznego i zewnętrznego na ryzyko koncentracji.

Ryzyko koncentracji jest elementem kompleksowych testów warunków skrajnych, które umożliwiają ocenę prognozowanego wpływu skorelowanych ze sobą czynników ryzyka kredytowego, stopy procentowej, walutowego, operacyjnego, płynności i ryzyka koncentracji na poziom oczekiwanej straty kredytowej Grupy Kapitałowej.

Raporty dotyczące ryzyka koncentracji opracowywane są w trybie dziennym, miesięcznym oraz kwartalnym.

Raportowanie ryzyka koncentracji obejmuje cykliczne informowanie – w okresach miesięcznych lub kwartalnych – właściwych organów Banku o skali narażenia na ryzyko koncentracji, które w efekcie może doprowadzić do istotnej zmiany profilu ryzyka Banku, w tym w szczególności w zakresie:

• wykorzystania limitów określających apetyt na ryzyko i ich ewentualnych przekroczeniach,
• wskaźników wczesnego ostrzegania,
• wyników analizy testów warunków skrajnych,
• portfelowego ryzyka koncentracji oraz koncentracji największych zaangażowań Grupy Kapitałowej i przestrzegania norm koncentracji wynikających z ustawy Prawo bankowe.

Celem działań zarządczych jest kształtowanie i optymalizacja procesu zarządzania ryzykiem koncentracji oraz poziomu ryzyka koncentracji w Grupie Kapitałowej (zapobieganie nadmiernym koncentracjom).

Działania zarządcze obejmują w szczególności:

• wydawanie przepisów wewnętrznych Banku regulujących proces zarządzania ryzykiem koncentracji, wskazujących poziom tolerancji na ryzyko koncentracji, ustalających wysokości limitów i wartości progowych,
• wydawanie zaleceń, wytycznych postępowania, wyjaśnień i interpretacji przepisów wewnętrznych,
• podejmowanie decyzji dotyczących akceptowalnego poziomu ryzyka koncentracji, w tym w szczególności decyzji ustalających wartości progowe limitów odwzorowujących apetyt na ryzyko koncentracji,
• opracowywanie i udoskonalenie narzędzi umożliwiających utrzymanie poziomu ryzyka koncentracji w granicach akceptowanych przez Bank,
• opracowywanie i udoskonalanie metod oceny ryzyka koncentracji uwzględniających zmienność sytuacji makroekonomicznej, w tym kryzysy na rynkach zagranicznych i krajowym oraz zmienność otoczenia regulacyjnego,
• rozwijanie i doskonalenie narzędzi informatycznego wsparcia zarządzania ryzykiem koncentracji.

Grupa Kapitałowa przewiduje wzrost poziomu koncentracji zaangażowań w związku z art. 500a rozporządzenia CRR, który określa możliwość zastosowania wagi ryzyka 0% dla ekspozycji wobec Skarbu Państwa w walucie denominowanej lub krajowej innego państwa członkowskiego jedynie do końca 2022 (waga ryzyka 0% umożliwia wyłączenie ekspozycji spod limitu koncentracji).

Ryzyko koncentracji zaangażowań wobec pojedynczych klientów oraz grup powiązanych klientów monitorowane jest zgodnie z rozporządzeniem CRR, które ma przełożenie na Grupę Kapitałową Banku. Grupa Kapitałowa nie przyjmuje na siebie ekspozycji wobec klienta lub grupy powiązanych klientów, której wartość przekracza 25% wartości kapitału skonsolidowanego Tier 1.

Na 31 grudnia 2022 roku oraz 31 grudnia 2021 roku limity koncentracji nie były przekroczone. Na 31 grudnia 2022 roku największe zaangażowanie wobec pojedynczego podmiotu wyniosło 42,78%¹ kapitału skonsolidowanego Tier 1 (na 31 grudnia 2021 roku 42,49%¹ kapitału skonsolidowanego Tier 1).

Zaangażowanie Grupy Kapitałowej wobec 20 największych klientów niebankowych²:

Największa koncentracja zaangażowania Grupy Kapitałowej w grupę powiązanych klientów wynosiła 4,77% portfela kredytowego Grupy Kapitałowej (na 31 grudnia 2021 roku 4,82%).

Na 31 grudnia 2022 roku i 31 grudnia 2021 roku największa koncentracja zaangażowania Grupy Kapitałowej wyniosła odpowiednio: 46,09%¹ kapitału skonsolidowanego Tier 1 i 45,45%¹ kapitału skonsolidowanego Tier 1.

Zaangażowanie Grupy Kapitałowej² wobec 5 największych grup powiązanych klientów³

W strukturze zaangażowania branżowego Grupy Kapitałowej dominują podmioty działające w sekcji „Działalność finansowa i ubezpieczeniowa” oraz „Przetwórstwo przemysłowe”. Zaangażowanie Grupy Kapitałowej w te branże stanowi około 37% całego portfela branżowego (na 31 grudnia 2021 roku 38%)

Portfel kredytowy Grupy Kapitałowej jest zdywersyfikowany pod względem koncentracji geograficznej.

Struktura portfela kredytowego według regionów geograficznych rozróżniana jest w Grupie Kapitałowej ze względu na obszar klienta Banku – odrębna jest dla Obszaru Rynku Detalicznego (ORD), odrębna dla Obszaru Bankowości Korporacyjnej i Inwestycyjnej (OKI)

W 2022 roku, tak jak w roku 2021, największa koncentracja portfela kredytowego ORD występuje w regionie warszawskim, który koncentruje 16,6% portfela ORD (na 31 grudnia 2021 roku: 16,9%).

W 2022 roku, tak jak w roku 2021, największa koncentracja portfela kredytowego OKI występuje w makroregionie centralnym, który koncentruje 42,7% portfela OKI (na 31 grudnia 2021 roku: 42,8%).

Na 31 grudnia 2022 roku udział ekspozycji w walutach wymienialnych innych niż PLN w całym portfelu Grupy Kapitałowej wyniósł 17% i utrzymał się na poziomie zbliżonym do 2021 roku. W strukturze kredytów walutowych dominują kredyty w EUR, ich udział w portfelu walutowym Grupy wyniósł na koniec 2022 roku 69,9% (na 31 grudnia 2021 roku: 56,7%). Obserwowany jest systematyczny spadek kredytów w CHF, głównie jako efekt działań związanych z zawieraniem ugód z klientami posiadającymi kredyty mieszkaniowe w tej walucie. Udział kredytów w CHF w portfelu kredytowym Grupy wyniósł na koniec 2021 roku 3,5% (na 31 grudnia 2021 roku: 4,9%).

Grupa Kapitałowa analizuje strukturę portfela kredytów mieszkaniowych względem poziomów LTV. Na koniec 2022 roku największa koncentracja występuje w przedziale LTV 0% – 40% (na koniec 2021 – w przedziale 41% – 60%).